Operation Arsenal - Akcja Pod Arsenalem DVD
A reconstruction of one of the boldest operations performed by the underground Polish Home Army in occupied Warsaw during World War II. The elite "Gray Ranks" freed 31 prisoners who were being transported to the Pawiak prison. This heroic act strengthened the resolve of the Polish people in the face of their Nazi occupiers.
26 marca 1943 roku w Warszawie w rejonie Arsenalu, na ulicach Dlugiej i Bielskiej, harcerze z grupy szturmowej Szarych Szeregow brawurowym atakiem odbili przewozonego z budynku gestapo na Pawiak Jana Bytnara "Rudego", a wraz z nim 25 innych wiezniow. Skatowany w czasie sledztwa przez Niemcow "Rudy" kilka dni pozniej zmarl na rekach swoich przyjaciol. Wkrotce od kul harcerzy z grup szturmowych zgineli jego oprawcy - Lange i Schulz. Te wlasnie wydarzenia, znane z ksiazek "Kamienie na szaniec" Aleksandra Kaminskiego i "Akcja pod Arsenalem" Stanislawa Broniewskiego, sa tematem filmu. Jednakze nie jest on "dokumentem w scislym tego slowa znaczeniu, nie jest wazne, czy ktos stal o dwa kroki blizej czy dalej. Ten film jest dokumentem postaw" - powiedzial wspomniany juz Stanislaw Broniewski "Orsza", naczelnik konspiracyjnych Szarych Szeregow i dowodca tej akcji, jeden z konsultantow filmu. W sztabie konsultacyjnym znalezli sie takze Zygmunt Kaczynski "Wesoly" i Aleksander Kaminski. Autorem scenariusza jest Jerzy Stefan Stawinski - zolnierz Wrzesnia, uczestnik Powstania Warszawskiego. Fabule filmu umownie mozna podzielic na dwie czesci. W pierwszej naszkicowano zycie w okupowanej stolicy i sylwetki bohaterow akcji. Swoja uwage rezyser skoncentrowal glownie na trzech postaciach - "Zosce", "Rudym" i "Alku", na ich charakterach, marzeniach, uczuciach. Od momentu aresztowania "Rudego" zaczyna sie paradokumentalna czesc filmu - rezyser z wielka pedanteria przedstawil przygotowania i przebieg akcji. Zadbano takze o wierne odtworzenie wygladu warszawskich ulic w czasie okupacji. Oprocz filmowego "Orszy" - Jana Englerta i wystepujacego w roli "Zoski" Miroslawa Konarowskiego, znanego z filmu "Con amore" i "Jezioro osobliwosci", w rolach harcerzy z Szarych Szeregow w wiekszosci wystapili debiutanci.
Okupacyjna Warszawa. Z gmachu "Zachety", przeksztalconego w Dom Kultury Niemieckiej, mlody chlopak zrywa noca hitlerowska flage i zawiesza bialo-czerwona - wraz ze stojacymi na strazy kolegami, Rudym i Zoska, Alek szybko ucieka riksza. Niemcy nasilaja dzialalnosc propagandowa - ze specjalnej ciezarowki wyswietlaja na ulicach kronike filmowa ("Wochenschau"). Chlopcom udaje sie wrzucic do samochodu material wybuchowy i rozbic kino-woz… Trojka przyjaciol trafia na bazar - Alek marzy o dodajacej szyku skorzanej kurtce. Gdy dobijaja targu (Zoska poswieca ulubionego "pelikana" i szalik, by zdobyc brakujace pieniadze) obok hitlerowiec katuje Zyda. Alek nie wytrzymuje - rzuca sie na oprawce i uderza, przyjaciele dokonuja reszty. Ale spotka Alka reprymenda Rudego - taka spontanicznosc reakcji moze byc niebezpieczna dla wszystkich… Zimowy poranek (11.II.42). Alek podkrada sie do pomnika Kopernika - na wprost Komendy Glownej granatowej policji - i odkreca mosiezna plyte, odslaniajac zakryty nia polski napis. Chlopcy szkola sie do coraz trudniejszych zadan: poznaja bron, przygotowuja sie do wysadzania pociagow. Do Henka przyjezdza kolega spoza Warszawy. Chelpi sie noszonym za pasem pistoletem, pozuje na bunczucznego bohatera. Heniek nie pozostaje dluzny - ujawnia swa konspiracyjna dzialalnosc: ze skrytki w taborecie wyjmuje szkic do akcji na torach kolejowych. Czesiek wychodzi tuz przed godzina policyjna i przy Moscie Poniatowskiego wpada na niemiecki patrol. Noca do mieszkania Henka wdzieraja sie Niemcy. Podczas rewizji odnajduja skrytke i aresztuja mlodych malzonkow. W notesie Henka znajduja zaszyfrowany adres Rudego. Zaalarmowani chlopcy blyskawicznie likwiduja punkty, ktorych adresy moglby Heniek ujawnic podczas tortur. Noca Niemcy wpadaja jednak do domu Rudego, odnajduja stemple i szablony, aresztuja Janka i wraz z ojcem wioza na Pawiak. Sa przekonani, ze ujeli dowodce Szarych Szeregow - bestialskimi torturami usiluja wydobyc od niego zeznania. Zoska, do ktorego uciekla siostra Rudego, zawiadamia kolegow - postanawiaja odbic przyjaciela. Udaje im sie przekonac przelozonych o celowosci smialej akcji. Od swego kolegi Wesolego, ktory jako akwizytor Wedla czesto bywa na Szucha i przekazuje informacje o dzialalnosci gestapo, wiedza, ze skatowanego Rudego przewozi sie wiezniarka na Pawiak. Na miejsce akcji wybieraja skrzyzowanie Bielanskiej i Dlugiej kolo starego Arsenalu, gdzie ciezarowka musi zwolnic. Blyskawicznie opracowuja plan akcji, tego samego dnia (23.III) wszystko jest gotowe: grupy, ktorymi kieruje Zoska, sa na miejscu, caloscia akcji dowodzi Orsza. Brak jednak zgody dowodcy, ktory przebywa wlasnie poza Warszawa - bez rozkazu nie wolno im podjac dzialan. Czekaja do ostatniej chwili, wreszcie Orsza odwoluje akcje; Zoska przekazuje kolegom: "w karetce nie ma Rudego". Schultz i Lange nie rezygnuja - nieludzko katowany Rudy jest dla nich zbyt cenna zdobycza. Konfrontuja go z umeczonym Henkiem, pastwia sie nad nim, szantazuja i bija: do tego stopnia, ze na Pawiak odwoza go na noszach, a noca lekarze opatruja mu rany. Rudy milczy. Kolejny termin akcji wyznaczono na 26 marca. Wszyscy sa w pogotowiu, nie wiadomo tylko, czy Rudy bedzie w wiezniarce. Wreszcie Wesoly, ktory wlasnie zalatwia kolejna transakcje z Schultzem, spostrzega przez okno, ze umeczonego kolege wnosza do samochodu; nie ma czasu: z telefonu na biurku gestapowca przekazuje zaszytrowana wiadomosc. Akcja napotyka przeszkody: pojawia sie granatowy policjant i siega za kabure, samochod nie skreca w Nalewki, sa ranni. Ale po kilkunastu minutach jest po wszystkim - chlopcy odbijaja Rudego i Henka, uwalniaja pozostalych wiezniow. Uciekajaca grupka natyka sie na Niemcow, Alek dostaje kula w brzuch - lezac na jezdni rzuca jeszcze granat i toruje kolegom droge. Rudy jest zupelnie wycienczony, chlopcy usiluja go uratowac, ale do szpitala przynosza juz trupa. Tego samego dnia umiera tez Alek - lekarze sa bezsilni.
Cast: Cezary Morawski, Miroslaw Konarowski, Ryszard Gajewski, Magdalena Wollejko, Jan Englert, Zbigniew Zapasiewicz, Lidia Korsakowna, Tadeusz Lomnicki
Directed by Jan Lomnicki
Screenwriter: Jerzy Stefan Stawiński
1977, Color. 93 mins.
NTSC format - ready to use in the USA and Canada - no need for multisystem equipment.Polish Language Version with English Subtitles
Genre: World War I-II